Bademcik, bedeni hastalık ve enfeksiyondan koruyan lenfatik sistemin değerli bir modülüdür. Ağız yoluyla giren virüs ve bakterilere karşı birinci savunma kapısı bademciklerdir.
Sindirim sistemi içinde yer alan ağız ve yemek borusunun da dahil olduğu, boynun ön kısmında yer alan ve tüp biçiminde olan boğaz kısmında kimi nedenlere bağlı olarak şişlik görülebilir.
Boğaz şişliklerinde ağrı ile birlikte en sık görülen belirtilerden biri de yutkunmada yaşanan zorluktur. Bilhassa uzun süren boğaz şişliklerinde yutkunma zorluğu, konuşmayı ve beslenmeyi de etkilediği için bu durum, günlük hayatı da olumsuz tesirler. Bu nedenle, bu belirtiyi gösteren hastalar çoklukla boğaz şişliğine bağlı olarak gelişen yutkunma zorluğuna nelerin yeterli gelebileceğini araştırırlar.
Yutkunmanın kolaylaşması için öncelikle boğazın yumuşatılması gerekir. Boğaz kısmı, bilhassa şişlikle birlikte kurur ve bu durum, yutkunmayı daha da zorlaştırır. Yutkunma zorluğunu gidermek için hastalar konutta doğal tedavi yollarından yararlanabilirler. Ilık içecekler, yutkunmayı kolaylaştırmanın en kolay ve tesirli yollarından biridir. Örneğin, ılık su ve bal karışımı boğazın yumuşamasını sağlar. Bununla birlikte, yutkunmayı daha da zorlaştıracak asit oranı yüksek meyve ve içecekler, baharatlar, alkol, kahve ve atıştırmalık kuru besinlerden uzak durulmalıdır.
Doktor denetiminde kullanılacak kimi parasetamol kümesi ağrı kesiciler de hem boğaz şişliğinin güzelleşmesinde hem de yutkunmanın kolaylaşmasında faal rol oynar.
BADEMCİK ŞİŞMESİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
-Şiddetli boğaz ağrısı, kuruluk ve kaşıntı
-Bademciklerde kızarıklık ve şişme
-Yüksek ateş
-Yutma ve yutkunma zahmeti, bazen yutma zahmeti o kadar fazla olmaktadır ki hastalar ilaçları yutamadıkları için ilaçlar serumla damardan yahut kastan enjeksiyon olarak verilebilmektedir.
-Yutma işlevleri azaldığı için kâfi besin ve sıvı alımı yapılamaz. Kâfi sıvı alınamaması bedenin susuz kalmasına ve ateşlenmesine neden olabilmektedir.
-Baş ağrısı
-Halsizlik, yorgunluk
-Genel beden, kas ve eklem ağrıları
-Kötü nefes ve ağız kokusu
BADEMCİK ŞİŞMESİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Bademcik şişmesine ekseriyetle virüsler neden olur. Bademcik şişmesine neden olan en yaygın virüsler aşağıdaki üzere sıralanabilir:
Adenovirüsler: Bu virüsler yaygın olarak bulunup, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı ve bronşite neden olur.
Epstein-Barr virüsü (EBV): Epstein-Barr virüsü bazen öpüşme hastalığı olarak isimlendirilen mononükleoza neden olur. Enfekte tükürük yoluyla yayılır.
Herpes simpleks virüsü tip 1 (HSV-1): Dudaklarda uçuk çıkmasına neden olan bu virüs, bademciklerin şişmesine de neden olabilir. Herpes enfeksiyonlarında bademcikler üzerinde çatlaklar ve kabarcıklar gözlenebilir.
Sitomegalovirüs (CMV, HHV-5): CMV bedene farklı yollarla girebilen ve herpes ailesine ilişkin bir virüstür. İmmün sistemi zayıflayanlarda ya da gebelerde yüzeye çıkabilir.
Kızamık virüsü (rubeola): Kızamık virüsü çok bulaşıcıdır ve mukus ya da tükürük yoluyla bulaşır. Birçok kişi kızamık hastalığına karşı aşılansa da günümüzde aşı zıddı propogandalar hastalığın tekrar gözlenmesine neden olmuştur.
Bunun haricinde bademcik şişikliği birkaç bakteri suşundan da kaynaklanabilir. Şişmiş bademciklerden sorumlu en yaygın bakteri tipi Streptococcus pyogenes’tir (grup A streptococcus). Tüm bademcik iltihabı hadiselerinin yaklaşık %15 ila 30’una bakteriler neden olur.
BADEMCİK ŞİŞMESİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Hasta kıssası, fizik muayene bulguları hastaya bakıldığı vakit tonsilit teşhisinin konulmasında çoklukla kâfi olmaktadır. Enfeksiyonun viral mi bakteriyel mi oluşu ise alınan sürüntü örneklerinden ve yapılan testlerden sonra belirlenebilmektedir.
Bu testler süratli streptokok antijen testi ve ayrıntılı boğaz kültürü testleridir. Röntgen incelemesi ve kan testleri de teşhis için yapılan tetkikler ortasında yer almaktadır. Enfeksyonun bakteri mi, virüs kaynaklı mı olduğu belirlendikten sonra tedavi bu doğrultuda verilmektedir
BADEMCİK ŞİŞMESİNE NE YETERLİ GELİR?
“Bademcik şişmesi nasıl geçer?” ya da “Bademcik şişmesine konutta ne üzere uygulamalar yapılabilir?”, birçok kişi tarafından merak edilen sorulardır. Tabibe başvurmadan evvel ya da tedaviniz ile birlikte meskende yapabileceğiniz uygulamalar, bademciklerinizdeki rahatsızlığın azalmasına dayanak olabilir. Bunlar şu formda sıralanabilir:
-Tuzlu su ile gargara yapmak
Ilık tuzlu su ile gargara yapmak ve durulamak, bademcik iltihabının neden olduğu boğaz ağrısını ve acısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıyeten iltihabı azaltabilir, hatta enfeksiyonların tedavisinde yardımcı olabilir. Tuzlu su hazırlarken içerisine koyduğunu tuz ölçüsü da değerlidir. Ülkü bir tuzlu su gargarası yapmak için yaklaşık 4 çay kaşığı ılık suya yaklaşık ½ çay kaşığı tuz ekleyin. Tuz eriyene kadar karıştırın. Gargara yapın ve birkaç saniye ağzınızda çalkalayıp tükürün. Olağan su ile durulama yapabilirsiniz.
-Meyan pastilleri
Piyasada birçok pastil bulunmaktadır. Bununla birlikte, hepsinin farklı özelliklerinin bulunması nedeniyle, ortalarında seçim yapmak zordur. Bilhassa doğal anti-enflamatuar özelliklere sahip bileşenler yahut ağrıyı kendi başına rahatlatabilecek bileşenler içeren pastiller boğaz ağrılarını hafifletirken tedaviye yardımcı olabilir. Meyan içeren pastiller güçlü antienflamatuar yararlara sahiptir.
Boğulma riski nedeniyle küçük çocuklara pastil verilmemelidir. Boğaz spreyi ekseriyetle bu yaştaki çocuklar için çok daha âlâ bir seçimdir.
-Ham bal ile hazırlanmış ılık çaylar
llık olarak hazırlanan içecekler, bademcik iltihabının neden olduğu yutkunma zahmeti ve ağrı üzere rahatsızlıkların azaltılmasına katkı sağlayabilir. Ekseriyetle çaya eklenen saf bal, güçlü antibakteriyel özelliklere sahiptir ve bademcik iltihabına neden olan enfeksiyonların tedavisinde yardımcı olabilir.
Sıcak yerine, ılık çay tercih edilmeli ve bal eriyene kadar karıştırılmalıdır. Birtakım çaylar, bu üzere uygulamaların yararlarını güçlendirebilir. Örneğin, zencefil çayı ya da rezene, iltihap ve rahatsızlığı azaltmaya yardımcı olabilecek güçlü anti-enflamatuarlar içerir.
-Buzlu parmak dondurmaları yahut buz modülleri
Bilindiği üzere genel olarak bedenimizde toplanan iltihabı ya da ödemi azaltmak için soğuk kompresler uygulanır. Bademcik şişmelerinde de bilhassa mesken tedavilerinin kolay olarak uygulanamadığı çocuk kümelerinde dondurma ya da donmuş içecekler iltihap ya da ağrının azaltılmasında tesirli olabilir.
-Hava nemlendiricileri
Odanın havası kuru ise yahut bademcik iltihabı sonucu ağız kuruluğu yaşanıyorsa, odanın havasını nemlendirmek, boğaz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Kuru hava, boğazı daha fazla tahriş edebilir ve bu tip aletler havaya nem ekleyerek boğaz ve bademciklerde hissedilen rahatsızlığı hafifletebilir.
Özellikle geceleri uyurken, bademcik iltihabı azalana kadar oda nemli tutulmalıdır. Hava nemlendirici aygıtın olmadığı durumlarda sıcak bir banyo yoluyla istenen nem sağlanabilir
BADEMCİK ŞİŞMESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Akut bademcik enfeksiyonlarının toparlanma evresi 1 hafta civarında sürmektedir. İlaçla tedavinin başlamasının akabinde 3-4 gün süren ateş ve ağrı devam edebilmektedir.
Bakteriyel enfeksiyon tedavilerinde antibiyotikler, ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, boğazı rahatlatan pastiller ve bağışıklık istemini güçlendirmek için C vitamini takviyeleri verilmektedir.
Viral enfeksiyonlarda erişkin ve çocuklara verilen ilaçlar değişmekle birlikte ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, bağışıklık sistemini destekleyen vitamin ve mineraller, boğazda oluşan ağrıları rahatlatmak için pastiller kullanılmaktadır. Daha ağır tablolarda serum verilebilmektedir.
Bir erişkin ya da çocuk 1 sene içinde 7 kez ya da 3 sene boyunca her sene 5 sefer bademcik enfeksiyonu geçirmişse bademcik operasyonu yapılmasına karar verilebilmektedir.
Kronik tonsilitin akut atakları ilaç tedavileriyle düzeltilebilmektedir fakat çok sık geçirilmesi bedendeki öbür düzeneklerin bozulmasına yol açabilmektedir.
Özellikle streptokok bakterisinin yol açtığı kronik tonsilit, akut romatizmal ateş denilen kronik öteki bir hastalığa neden olabilmektedir. Akut romatizmal ateş ise kalp ve kalp kapakçığına ziyan veren, böbrek yetmezliğine sebep olabilen bir hastalıktır. Bütün bu hastalıkları da önleyebilmek ismine hastanın genel hayat kalitesini artırmak ismine bademcik operasyonu yapılması gerekmektedir.
Ayrıca çoklukla çocuklarda görülen ateşin sık sık yükseldiği nedeni bilinmeyen ateş tablosunda da bademcikler alınabilmektedir. Yüksek ateşin nedeni bademcik olarak düşünülmektedir. Bademciklerde bulgu olarak bir sorun olmaz lakin çocuğa yapılan çeşitli testlerde CRP üzere bedeller yüksek çıkmaktadır.
Bademcik enfeksiyonuna bağlı olarak bazen bademcikler çok bir formda büyümektedir. Hasta da yutma zorluğu ya da ateş yapmamaktadır lakin hastanın nefes yolunu kapatabilmektedir. Bu duruma öpüşen bademcik denmektedir. Öpüşen bademcik erişkin ve çocuk apnesini tetiklemektedir. Kaliteli uyku uyuyamaz hasta ve horlamaları artmaktadır. Bu çeşit durumlarda da yeniden bademciklerin alınması gerebilmektedir.