İsyanın, dayanışmanın ve arayışın romanı; tekinsiz bir tecrübenin müziği, aşikar bir sırrın ifşası üzere çınlıyor ‘Bento’nun Tuhaf Huyları’. Ömrü taçlandırma eforuyla lanetlenmiş olanların sığındığı bir “Şeref Dağı”na yürür üzere okudum ‘Bento’nun Tuhaf Huyları’nı. Sevgili dostum Suat Hayri Küçük’ün düş(ün)sel evreninden çıkan ve içimizde bir yerlere dokunan tuhaf bir roman. Bu romanı anlamak biraz da kendimizi manaya, arama ve hatırlama tecrübesine dönüşüyor. Bento karakterini dışarıdan görmek, ona dair başkasıymış üzere konuşmak neredeyse imkansız; zira Bento’nun anarşist ruhu, politik hali, içsel hesaplaşmaları, uyumsuzluğu ve tekinsiz huyları o denli tanıdık, bildik bir hisle örtüşüyor ki, uzunca vakittir hayatımızda olan biriyle karşılaşmış üzere oluyoruz.
Bento, çoğumuzun fark etmeden yaşadığı lakin bizim tekraren üstüne baş patlattığımız o derin ayrımı sorguluyor: Hayatta kalmak ve nitekim yaşamak ortasındaki fark! Bu öykü, bireyin kendi karanlığına teslim olmadan, kendinden sapmaya karşı direnişin tutuşturduğu yangınlardan, sönmeye meyletmiş ateşin küllerinden doğma uğraşını onurlandırıyor. Bento’nun yükü ağır. Bu yükü birlikte taşıdık bazen, hatta bazen bu yükü omuzlarımızda apoletleştirdik inatla. Bir yükü kanatlaştırmanın etik, politik, estetik biçimlerini peydahladık gündelik hayatın dümdüz bilgisiyle yetinmeyerek. Bento, burjuva aklın dar ettiği dünyaya teşne olmayan herkesin meydan okumasına bulaşıyor, inat ve ısrarın mırıltısı oluyor. Karanlığın gözlerini arayan her bozguncu üzere Bento da “Yaşamı savunmak gerekir” demenin lisanını arıyor.
BENTO’NUN TABİATLA KURDUĞU DERİN BAĞ
Suat Hayri’nin bu romanı yazarken tabiata, beşere, isyana ve dayanışmaya olan bakışımızı kurgu estetiği kainatına taşımasını görmek beni hem gururlandırdı hem de kendi yaşantım üzerinde tekrar düşünmeye zorladı. Bento’nun tabiatla kurduğu o derin bağ, bizler için çok tanıdık. Kendi yoluna çıkan bir kaçışçı olarak Bento, aslında bizim birlikte yaptığımız tabiat yürüyüşlerinde, ormanın derinliklerinde, yalnız kaldığımızda bulduğumuz karşılıkları simgeliyor. Tabiat, Bento’n ruhuna işlerken bizi de içine çeken bir ömür kudreti olarak en tabanlardaki benliğimize de sesleniyor.
Roman boyunca Bento’nun içsel çatışmaları, hayatla kurduğu karmaşık bağlantılar ve özgürlük arayışı ruhumuza dokunuyor ve tam da bu istikametiyle hepimizden izler taşıyor. Suat Hayri, bu bağlamda tabiatın sırf fizikî bir yer değil, birebir vakitte ruhsal bir seyahatin daveti olduğunu da fısıldıyor tuhaf huylarıyla…
Bento’nun Tuhaf Huyları, Suat Hayri Küçük, 378 syf., Öteki Yayınevi, 2024. Bento’nun köyle, köydeki beşerlerle kurduğu münasebetler, dayanışmanın zarafetini kudretli ve hünerli bağlanmaya dönüştürüyor. Ve böylelikle yeri, yani coğrafyayı romanın temel karakteri olarak alımlamamıza neden oluyor. Ve hatta yer yer öbür roman karakterlerinin içinde konuşan bir tabiatı duyar üzere oluyoruz sayfalar ortasında koştururken. Diğerlerini duyup görmenin, içimizdeki ben olmayan başkalıkları fark etmenin sarsıntılarıyla oluşan, biçimlenen bir ben oluşun katılaşmadan süren bir süreç olarak işlediğini görüyoruz, Bento’nun kendi enkazından ayaklanışını okudukça. Farkı fark ettikçe, farka hürmet ettikçe oluşan ortak kesenler, ömrün aslına bağlanmanın yolunu açıyor. Peruze üzere karakterlerle aşikar plan tabiat, şifanın sırrını okunaklı kılıyor. Bilgelik bilginin çok ötesinde, tabiatın kucağında mayalanıyor. Tabiata yakın durmayı seçmiş insanların çağdaş dünyanın okunaksız gürültüsünden sakındığı bir şeye dönüşüyor sarih hayatlar. Bento’nun bu karakterlerden öğrendikleri, onun özgürlük arayışına alanlara açarken, bizim de dünyaya, yaşama ve var oluşumuza dair mana arayışımıza kıymet katıyor.
BENTO’NUN İSYANI
Bento’nun isyanı yalnızca topluma ya da sisteme karşı değil, kişinin kendi katılıklarına karşı da işleyen bir akış ve oluşa işaret ediyor. Bento’nun durmaksızın kim olduğunu ve ne olmak istediğini didiklemesi, isteğin objelerini ve dehşet alanlarını yoklaması, gerçeğin tabiatıyla uyumlanıyor. Bento’nun yaşantısında tezahür eden hakikat parçacıkları hayat sanatının sempatizanlarına dönüşüyor. Sözcüklere sirayet eden mana, değerli olanın ne, nerede ve nasıl bilinebileceğine dair işaretlere dönüşüyor. Yanıp sönen vakit sözcüklerden üstümüze sıçrıyor. Bento’nun tabiata duyduğu hayranlık ve insanların doğayı yok edişine duyduğu öfke, bizim de sık sık üzerine konuştuğumuz, tartıştığımız bir husustu. Suat’ın bu çelişkileri bu kadar derin ve gerçek bir halde ele almasıyla oluşan Bento’nun en güçlü yanlarından biri de tabiatın bizi kurtaracak kudretine gözünü dikmiş olması.
Bento’nun kıssasında benim hayatımdan da izler var. “Şendo” olarak geçirdiğim birtakım anlar, Bento’nun ruhunun/mizacının bir modülü olmuş meğerse. Romanı okurken bunu sezmek, Bento karakterinin oluşumunda benim için ayrıcalıklı bir bağ ördüğünü fark etmek “Şeref Dağı”na selam çakmak kabilindendi. Suat, bu romanında yıllarla ve dünyaca sınanmış dostluğumuzu, birlikte yürüdüğümüz yolları, ettiğimiz hengameleri, beraberce yaşadığımız isyanları, kaçışları ve geri dönüşleri anlatıyor. Bento’nun öyküsü, bireyin kendi kimliğini bulma uğraşını ve bu süreçte karşılaştığı zorlukları gösteriyor. Bu kıssa bizim, hepimizin kıssası. Toplumun, tabiatın, insanların, dostluğun ve isyanın bir yansıması olarak Bento karakterinde kendimi yakalamak yeterli hissettirdi.
Bu dünyaya farklı bir açıdan bakmak, mevcut sistemlere karşı özgürce düşünmek ve hissetmek isteyen, istemeye cüret eden herkesin bu kitabı okumasını istiyorum. ‘Bento’nun Tuhaf Huyları’, yalnızca bir karakterin değil, içimizdeki özgürlük arayışının, dünyayı geniş kılma gayretinin, birlikte var olmanın ve direnmenin çekildiği “Şeref Dağı” olarak okunmayı bekliyor…